Sanal Bağımlılık

Sanal bağımlılık ile internet bağımlılığı (internet addiction) eşanlamlıdır. Literatüre ilk kez, Dr. Ivan Goldberg’in 1996 yılında göndermiş olduğu şaka amaçlı bir maille girmiştir. Daha sonra pek çok değişik terim bu amaçla kullanılmıştır:

“Internet dependency (internet bağımlılığı)” (Tvedt, 2007),
“Pathological internet use (patolojik internet kullanımı)” (Davis, 2001; Young, 2004),
“Problematic internet use (problemli internet kullanımı)” (Caplan, 2002; Kaltiala& diğerleri, 2004),
“Excessive internet use (aşırı internet kullanımı)” (Yang& diğerleri, 2005), “internet abuse (internet istismarı)” (Young& Case, 2004),
“Internet addiction disorder (internet bağımlılığı bozukluğu)” (Gonzalez, 2002; Kiralla, 2005)

Sanal bağımlılık, DSM-5 veya Uluslararası Hastalık Sınıflandırması (ICD-11) tarafından bir bozukluk olarak kabul edilmemiştir. Ancak oyun bozukluğu tanısı ICD-11’e dahil edilmiştir. Teşhis etrafındaki tartışmalar, bozukluğun ayrı bir klinik antite mi yoksa altta yatan psikiyatrik bozuklukların bir tezahürü mü olduğunu içerir.

İnternet bağımlılığı kavramını ilk ortaya atan Dr. Ivan K. Goldberg, DSM-IV temelinde “ağda geçirilen süreyi artırmayı ummak” ve “ağ hakkında hayal kurmak” da dahil olmak üzere birkaç kriter benimsedi. Dr. Kimberly S. Young (1998), İnternet bağımlılığını tespit etmek için sekiz kriterden beşini karşılamak gerektiğini önerdi:

İnternet ile meşguliyet;
Aynı miktarda tatmin elde etmek için çevrimiçi harcanan zamanın artması ihtiyacı;
İnternet kullanımını azaltmak için tekrarlanan çabalar;
İnternet kullanımı sınırlı olduğunda sinirlilik, depresyon veya duygudurum değişkenliği;
Beklenenden daha uzun süre çevrimiçi kalmak;
İnterneti kullanmak için bir işi veya ilişkiyi tehlikeye atmak;
Çevrimiçi olarak ne kadar zaman harcandığı konusunda başkalarına yalan söylemek;
İnterneti ruh halini düzenleme aracı olarak kullanmak.

Az ve öz bir şekilde sanal bağımlılık:

- interneti fazla kullanma isteğinin önüne geçilememesi,
- internete bağlı olmadan geçirilen zamanın önemini yitirmesi,
- yoksun kalındığında şiddetli sinirlilik hali ve saldırganlık olması ve kișinin,
- sosyal ve ailevi hayatının giderek bozulması olarak tanımlanabilir.

Bu tanımlamada internet başında aşırı zaman harcaması kritik önem taşır. İnternetin kumar, sohbet, oyun, pornografi gibi amaçlarla kullanılması internet bağımlılığının gelişmesinde doğrudan bir etken olabilir.

Sanal Bağımlılık Genel Döngüsü Şu Şekildedir:

Aşırı kullanım : Aşırı çevrimiçi zaman harcama;
Geri çekilme belirtileri : İnternet kullanımı kısıtlandığında depresyon ve öfke gibi yoksunluk belirtileri;
Tolerans : İnternet kullanım artışıyla giderek daha iyi ekipman ve daha fazla uygulama/yazılım ihtiyacı duyma;
Olumsuz yansımalar: İnternet kullanımı, sosyal, akademik veya iş alanlarında işlevsel bozulma yapar.

İnternet bağımlılığı Asya’da büyük bir kamuoyu endişesi uyandırmaktadır ve bazı Asya ülkeleri internet bağımlılığını özellikle ergenler arasında halk sağlığını tehdit eden en önemli sorunlardan biri olarak görmektedir. David S. Bickham (2021) tarafından yürütülen “Ergenlerde İnternet Bağımlılığına İlişkin Güncel Araştırma ve Bakış Açıları” başlıklı bir araştırma, internet bağımlılığının ergenler arasında büyüyen bir sorun olduğunu, birçoğunun çevrimiçi olarak önemli miktarda zaman geçirdiğini ve sorunlu kullanım davranışları sergilediğini ortaya koydu. Bickham ayrıca, depresyon, kaygı, düşük benlik saygısı gibi bireysel faktörlerin ve ebeveyn tutumları, akran etkisi gibi çevresel faktörlerin internet bağımlılığının gelişimine katkıda bulunabileceğini ileri sürdü. Bu çalışma, ayrıca internet bağımlılığının zayıf akademik performans, bozuk uyku düzeni ve sosyal izolasyon gibi potansiyel olumsuz sonuçları olduğunu belirledi.

İnternet bağımlılığı ile ilişkili olduğu düşünülen başka bir kavramın bireyin sosyalleşme ihtiyacı olduğu söylenebilir. Birey elektronik postalar, sohbet odaları, tartışma forumları ve çevirim-içi oyunlar aracılığıyla sosyalleşmeye çalışmaktadır. Ekseriyetle bireyin internete sosyalleşme ya da sosyal destek bulma amaçlı yönelmesi internet bağımlılığı riskini tetiklemekte ve birey toplumdan uzaklaşabilmektedir.

Sanal Bağımlılık Nedenleri:

İçe dönüklük
Yüz yüze iletişim becerilerinin zayıf olması
Reddedilme olasılığından ve sosyal kaygıdan kaçma eğilimi
Yeterli sosyal bağlantı ve sosyal desteği olmayan kişilerin yalnızlıklarını giderme isteği
Ebeveynler ve çocuklar arasında yüksek çatışma olması
Önceki bağımlılıklar
Majör depresyon, anksiyete bozuklukları ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi psikiyatrik bozukluklar

Ayrıca, bir araştırma, internet bağımlılığında ödül işleme, dürtü kontrolü, karar verme ve yürütme işleviyle ilgili beyin bölgelerindeki değişiklikler olduğunu göstermiştir. İlaveten altta yatan nörobiyolojik mekanizmaların madde kullanım bozukluklarında gözlemlenenlere benzer olduğunu dair veriler de mevcuttur.

Belirtiler

Genel olarak fiziksel semptomlar arasında uyku yetersizliği, hareketsizliğe bağlı kas-eklem problemleri, duruş bozuklukları, genel vücut ağrıları, karpal tünel sendromu, göz şikayetleri, bağışıklık sisteminde zayıflama yer alır.

Ek olarak, kişi teknolojiden uzak olduğunda ajitasyon, depresyon, öfke ve kaygı gibi geri çekilme belirtileri görülür. Bazen hızlı kalp atışı, gergin omuzlar ve nefes darlığı gibi fiziksel belirtiler de eşlik eder.

Sanal bağımlılığa genellikle kişilik bozukluğu ve diğer psikiyatrik bozukluklar eşlik eder:

Anksiyete bozuklukları
Depresyon
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
Sosyal kaygı bozuklukları,
Dürtü kontrol bozuklukları

Aşağıda sıralanan ölçütlerin karşılanması durumunda internet kullanımının sorunludur. Dahası psikiyatrik yardım almak uygundur:

İnternet kullanım süresinin giderek artırılması
İnternet kullanım süresi artırılmazsa alınan keyfin zamanla azalması
Ağır ve uzun süreli internet kullanımı sonunda kişide öfke hali ve bunaltı görülmesi
İnternette neler olduğu hakkında takıntılı düşünceler geliştirilmesi
İnternet hakkında fanteziler ve hayal kurma
İsteyerek ya da istemeyerek tuşlara basma hareketi yapma
Her türlü sıkıntılı durumdan kurtulmak için internete bağlanma
Genellikle planlanandan daha uzun süre internet kullanma
İnternet kullanımını bırakmak veya denetim altına almak için sürekli bir istek duymak veya boşa çaba göstermek
İnternet ile ilgili eylemlere (kitap almak, yeni web tarayıcıları ve programları denemek, dosyaları düzenlemek gibi) çok uzun süreler ayırma
İnternet kullanımı nedeniyle önemli toplumsal ve mesleki etkinlikleri bırakma veya azaltma
Boş zamanları sadece internet ile değerlendirme
Uykusuzluk, evlilik problemleri, işe ve randevulara geç kalma gibi sorunlara yol açmasına rağmen internet kullanımının aşırı olarak devam etmesi