Erişkinde dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu (DEHB) dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik bileşenlerinden oluşan nörogelişimsel bir bozukluktur. Önceleri bu bozukluk çocukluk çağına özgü olarak tanımlanmıştır. Buna karşın günümüzde erişkinlikte ve daha ileri yaşlarda da devam ettiği bilinmektedir. Bu nedenle son yıllarda klinik ve akademik ortamlarda yoğun ilgi odağıdır. Yapılan uzunlamasına izlem çalışmaları DEHB’li çocukların %30-50’sinde erişkinlik döneminde de belirtilerin sürmekte olduğunu göstermektedir. Genel toplum örnekleminde DEHB yaygınlık oranları %1.0-6.6 arasında değişir. Üstelik yeni araştırmalar 65-80 yaş aralığında sıklığının %3.3 olduğunu bildirmektedir. Sonuç olarak bu yaygın bozukluğa, erişkinlerde ve yaşlılarda da tanı konması ve tedavi edilmesi gittikçe daha da önem kazanmaktadır. Çünkü kişinin yaşam kalitesini ve işlevselliğini önemli ölçüde bozmaktadır.
Erişkinde dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu belirtilerinin yaşla birlikte sıklığı ve şiddeti bazen azalır. Bazen de belirtiler şekil değiştirir. Sonuç olarak etkilenen işlevsellik alanları farklılaşır. Genellikle yaşla birlikte öncelikle hiperaktivite daha sonra ise dürtüsellikte azalma görülür. Ancak dikkatsizlik belirtileri süreklidir. Bazen erişkin bireyler tanı almak için yeterli ölçütleri karşılamaz. Ama belirgin işlevsellik sorunları yaşarlar. Başka bir deyişle DEHB’nin eşik altı belirtileri bile çok ağır sonuçlara yol açar.
Erişkinde Dikkat Eksikliği-Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri
İşte Erişkinde dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu belirtilerinden bazıları:
1. Dikkat Eksikliği
- Detaylara dikkat etmekte zorlanma, sık hata yapma.
- Görev veya projeleri tamamlamada zorluk.
- Uzun süreli dikkat gerektiren işlerden kaçınma.
- Unutkanlık ve günlük eşyaları sık sık kaybetme (anahtarlar, telefon, cüzdan gibi).
- Zihinsel olarak dağınıklık, bir işi bitirmeden diğerine geçme.
2. Hiperaktivite
- Yerinde duramama, sürekli bir hareket ihtiyacı hissetme.
- Oturması gereken yerlerde bile sürekli kıpırdanma.
- Hareketsiz kalmakta zorluk çekme, örneğin uzun süre oturmayı gerektiren durumlarda rahatsız hissetme.
- Sürekli olarak enerji dolu hissetme, sürekli bir şeylerle meşgul olma ihtiyacı.
3. Dürtüsellik
- Sözlü veya fiziksel olarak ani, düşüncesiz davranışlar sergileme.
- Sırasını beklemekte zorlanma, başkalarının sözünü kesme veya lafa girme.
- Ani kararlar verme, sonuçlarını düşünmeden riskli davranışlarda bulunma.
- İlişkilerde veya sosyal ortamlarda sabırsızlık ve tahammülsüzlük.
4. Diğer Belirtiler
- Günlük işleri organize etmede güçlük.
- Zaman yönetimi sorunları, randevulara geç kalma.
- Kronik olarak geç kalma veya işleri erteleme.
- Hızlı bir şekilde sıkılma, aynı rutini devam ettirememe.
- Stres, kaygı ve depresyon gibi ruh hali dalgalanmaları.
Erişkinde Dikkat Eksikliği-Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı
Öte yandan erişkinde DEHB tanısı koyma süreci çocuklardakine benzerdir.
- Süreç şimdiki ve geçmişteki semptomların belirlenmesiyle başlar.
- Hangi yaşta olursa olsun klinik tanı hasta ile yapılan görüşme ve mümkünse hasta yakınlarından alınan bilgilere dayanır.
- Daha genç yaşlarda olduğu gibi hastadan ve yakınlarından eğitim, iş ve evlilik ile ilgili bilgiler alınmalı, aile öyküsü üzerinde durulmalıdır.
- Gerekli diğer tıbbi değerlendirmeler özellikle ileri yaşlardaki hastalarda mutlaka yapılmalıdır.
- Şimdiki semptomlar değerlendirilirken son 6 ay göz önünde tutulmalıdır.
- Mümkünse erişkinler için geliştirilmiş derecelendirme ölçekleri kullanılmalıdır.
