Sık görülen obsesyonlar ve kompulsiyonlar genellikle temizlik, düzen, simetri, kontrol, dini inanç ve cinsel konularla ilgilidir. Sık görülen obsesyonlar ve kompulsiyonlar burada iki ana başlıkta verilecektir:
Sık Görülen Obsesyonlar ve Kompulsiyonlar
1.Obsesyonlar (Takıntılar):
Sık görülen obsesyonlar ve kompulsiyonlar için ilk ana başlığımız obsesyonlardır. Sık görülen obsesyonlar ve kompulsiyonlar çoğu zaman ortak bir temayı paylaşır.
- Obsesyonlar, görmezden gelme veya kurtulma çabalarına rağmen tekrarlayan strese neden olan düşüncelerdir.
- Obsesif kompulsif bozukluğu (OKB) olan kişiler, takıntıyla ilişkili kaygıdan kurtulmak için kompulsiyonlar yapar
- Başta nispeten belirsiz, hafif düzeydeki bir takıntı, giderek hayatın normal şekilde ilerleyemeyeceği inancına neden olur. Ek olarak, zihinde kargaşa veya gerginlik hissi yapar.
- Daha şiddetli bir takıntı, örneğin yakın bir aile üyesinin ya da arkadaşın ölümü ile ilgilidir. Bu kişinin öldüğü düşüncesi ya da görüntüsüyle meşgul olmak şeklindedir.
- Tanrı, şeytan ya da hastalık gibi bir etkenin hastaya ya da hastanın önemsediği kişilere zarar vermesiyle ilgili takıntılar da vardır.
- Nadiren OKB’si olan bazı kişiler, vücutlarından çıkan görünmez çıkıntılar hissini yaşayabilir veya cansız nesnelerin canlandığını hisseder.
OKB’si olan bazı kişiler, zorlayıcı düşünceler veya görüntüler içerebilen cinsel takıntılar yaşarlar. Cinsel obsesyonlar yabancılarla, tanıdıklarla, ebeveynlerle, çocuklarla, aile üyeleriyle, hayvanlarla, dini figürlerle vd. ile ile ilgildir. Bu takıntılardaki cinsel eylem ve düşünceler öpüşme, dokunma, okşama, oral seks, anal seks, cinsel ilişki , heteroseksüel veya eşcinsel temas, tecavüz gibi pek çok şekildedir.
Bazı rahatsız edici cinsel düşüncelerin ve cinsel yönelimle ilgili endişelerin zaman zaman olması normaldir. Ancak OKB’si olan kişiler bu tür düşüncelere olağanüstü önem verir. Örneğin takıntılı korkular cinsel yönelimle ilgili olduğunda o kişi ve hatta etrafındakiler bir cinsel kimlik krizi olduğunu sanabilir.
Sık görülen obsesyonlar:
- Temizlik Obsesyonları: Kişi sürekli olarak mikrop korkusuyla veya kirli olma düşüncesiyle zihinsel olarak meşgul olur.
- Kontrol Obsesyonları: Kişi, kapı, pencere, fırın veya elektrik prizlerini kapatıp kapatmadığını sürekli kontrol etme düşüncesiyle takıntılıdır.
- Simetri ve Düzen Obsesyonları: Kişi, nesnelerin mükemmel bir şekilde düzenlenmesi veya simetri oluşturulması gerektiği düşüncesiyle takıntılı hale gelir.
- İnceleme veya Anlama Obsesyonları: Kişi, hayatın anlamı, ölüm, kötülük gibi karmaşık düşüncelerle meşgul olabilir ve bu konuları sürekli düşünmek zorunda hisseder.
- Cinsel Obsesyonlar: Kişi, uygunsuz, kabul edilemez nitelikteki cinsel düşünceler veya isteklerle sürekli olarak meşgul olabilir ve bu düşüncelerden rahatsızlık duyar.
- Sayma veya Sayı Obsesyonları: Kişi, belirli nesneleri veya eylemleri sürekli olarak sayma düşüncesiyle takıntılı olur.
- İstismar veya Kötülük Obsesyonları: Kişi, kendisinin veya başkalarının kötüye kullanılacağı veya zarar göreceği düşüncesiyle meşguldür.
2.Kompulsiyonlar:
Obsesyonların oluşturduğu kaygıyı azaltmak ya da korkulan sonuçlardan korunmak için yapılan eylemlere kompulsiyon denir. Kompulsiyonlar bazen kapının açık olup olmadığını defalarca kontrol etmek gibi görünür davranışlar olur. Bazen de sessiz biçimde içinden dua okumak, sayı saymak gibi zihinsel ritüeller olur. Etkilenen kişi, bu kompulsiyonları korkunç bir olayın gerçekleşmesini önlemek ya da bunu düşünmekten kurtulmak için yapar.
OKB’si olan bazı bireyler davranışlarının rasyonel olmadığının farkındadır. Ancak panik veya korku duygularını savuşturmak için kendilerini bu davranışların peşinden gitmeye mecbur hissederler. Dahası, kompulsiyonlar çoğunlukla hafıza güvensizliğinden kaynaklanır. Kişinin algı, dikkat ve hafıza becerilerinde bir eksiklik olmadığı halde kişi kendine güvenmez.
Yaygın kompulsiyonlar arasında,
- El Yıkama: Kişi, mikrop korkusu veya kirlenme düşüncesiyle aşırı sık el yıkar.
- Kontrol Etme: Kişi, kapıları kapatma, fırını kapatma, gazı kapama gibi güvenlikle ilgili sürekli kontrol etme davranışları yapar.
- Sayma: Kişi, nesneleri veya eylemleri sürekli olarak sayma ihtiyacı duyar. Örneğin, merdiven basamaklarını veya nesneleri tekrar tekrar sayar.
- Düzeltme veya Düzenleme: Kişi, nesneleri düzenleme veya simetri oluşturma ihtiyacı hisseder. Örneğin, kitapları mükemmel bir düzende sıralar veya eşyaları tekrar tekrar düzenler.
- Tekrarlama: Kişi, sıklıkla anlamsız bir eylemi tekrar tekrar yapma gerekliliği hisseder. Örneğin, bir kapıyı tekrar tekrar açma veya kapatma.
- Kelime veya Cümle Tekrarları: Kişi, belirli bir kelimeyi veya cümleyi sürekli olarak tekrar eder.
- İyice Düşünme veya Analiz Etme: Kişi, belirli bir düşünceyi veya durumu sürekli olarak analiz etme veya düşünme ihtiyacı hisseder.
- Toplama: Kişi, belirli nesneleri biriktirme veya saklama eğiliminde olur.
- Cinsel Kompulsiyonlar: Kişi, cinsel düşünceleri veya davranışları kontrol etme ihtiyacı hisseder.
- Saldırganlık Karşıtı Kompulsiyonlar: Kişi, kendine veya başkalarına zarar verme düşüncelerini önlemek için belirli davranışlar sergiler.
OKB’si olan bireyler davranışlarını açıklamak için sıklıkla akla uygun gerekçeler kullanırlar. Örneğin, kontrol takıntısı olan kişi hırsızlık sonucu oluşacak kayıbı azalttığını söyler. Kompulsiyonlar ne kadar sık tekrarlanırsa kişinin kendine olan güveni o kadar zayıflar. Böylece kompulsiyon sıklığı artar ve kısır döngü olur.
İçgörü:
OKB’de iyi içgörüsü olan kişi, obsesif-kompulsif inançların doğru olmadığını düşünür. Zayıf içgörü ise obsesif-kompulsif inançların doğru olduğu inanmaktır. Bazen kişide takıntılarının tamamen doğru olduğu inancı vardır ve hiç içgörüsü yoktur. Böyle durumlarda “sanrısal düzeyde bir bozukluk” vardır ve OKB’li kişilerin yaklaşık %4’ünde görülür.
Turkish 