DEHB İlaçları

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ilaçları, dikkat dağıtıcı unsurları görmezden gelmeye, odaklanmayı artırmaya ve hiperaktif davranışları kontrol etmeye yardımcı olur. İlaç DEHB’yi iyileştirmez. Ancak DEHB belirtilerini hafifletir. Böylece çalışma verimi artar. DEHB ile ilgili sorunlar azalır.

DEHB çok yaygın bir nörogelişimsel bozukluktur. Bozukluğu olan çocuklar aşırı derecede aktif olabilir ve dürtüsel davranışlar yapar. Ayrıca dikkatlerini vermekte, talimatları takip etmekte ve görevleri tamamlamakta da zorluk yaşarlar. DEHB belirtileri sıklıkla erişkinlikte de devam eder. Erişkinler talimatları takip etmede, bilgileri hatırlamada, konsantre olmada veya görevleri organize etmede zorluk yaşar. Belirtiler erişkinlerde bazen çocuklardakinden farklıdır. Örneğin çocuklardaki hiperaktivite yetişkinlerde aşırı huzursuzluk olarak ortaya çıkar.

DEHB İlaçları:

Tüm DEHB ilaçları beyindeki önemli kimyasalların (nörotransmiterler)   düzeylerini artırarak etki eder. Bu nörotransmiterler arasında dopamin ve norepinefrin bulunur. Bunlar  dikkat etme, düşünme ve motive kalma yeteneğinde önemli roller oynar. Bunların artırılması DEHB belirtilerini azaltır. İlaçların etkileri:

• Dikkat süresi artar
• Hiperaktivite azalır
• Dürtüsel davranışlar kontrol edilir
• Yürütücü işlevler düzelir

DEHB İlaçları ve Sınıflandırma

İlaç sınıflandırmaları, ilaçları aktif maddeler veya onaylı kullanım gibi benzerliklerine göre gruplandırır. DEHB ilaçları başlıca uyarıcıları ve uyarıcı olmayanları içerir. Sıklıkla verilen ilaçlar arasında antidepresanlar da vardır. Uyarıcılar genellikle DEHB için ilk tercihtir ve genellikle en iyi sonucu verirler. Düşük dozda başlanır. Daha sonra ilacın etkileri ve yan etkileri arasındaki denge gözetilerek doz artışı yapılır.

1-Uyarıcılar

Uyarıcılar kontrole tabi ilaçlardır. Yani bağımlılık ve uygunsuz kullanım riskleri vardır. Ancak doktor gözetimi ve takibi altında uyarıcı ilaç kullanımı güvenlidir. Kalpte ritim bozukluğu varsa EKG istenir.

İki tür uyarıcı vardır:

• Hızlı salınımlı (kısa etkili): Dört saate kadar etkilidirler. İlaç bırakılınca enerji seviyesinde keskin bir düşüş olur.
• Uzun süreli salınımlı (orta etkili veya uzun etkili): Çoğu yetişkin için uzun etkili uyarıcılar en iyi sonucu verir. Bu uyarıcıları genellikle her gün sabah bir kez alınır. Bazıları altı ila sekiz saat arasında etki yapar. Bazıları ise 16 saate kadar etkilidir. Daha uzun etkili DEHB ilaçları gün içinde daha az “iniş ve çıkışlara” neden olur. Bazı kişiler için, sabah uzun süreli salınımlı, öğleden sonra hızlı salınımlı bir ilaç vermek yani günde 2 kez uygundur.
• İlaçların kullanım süresi ve kullanım şekli doktor tarafından belirlenir:
  • Uygun süre kullanımdan sonra ilaçlara ara vermek
  • İlaç tatili yapmak. Aksi takdirde giderek daha yüksek bir doza ihtiyaç olur.
  • Yılda bir kez ilaçlar bırakmak
  • Alınan dozu veya saati değiştirmek

• metilfenidatlar veya
• amfetaminler.

DEHB için yaygın olarak reçete edilen uyarıcılar,

• Amfetamin (Adzenys, Dyvanel)
• Dekstroamfetamin (Dexadrine, ProCentra, Zenzedi)
• Deksmetilfenidat (Fokalin)
• Lisdexamfetamin (Vyvanse)
• Metilfenidat

 

Yaygın yan etkiler şunlardır:

• İştahsızlık
• Kaygı  veya panik
• Ağız kuruluğu
• Baş ağrısı
• Gerginlik
• Huzursuzluk
• Kan basıncında  ve nabızda hafif artış
• Uykusuzluk

Uyarıcı gruptaki ilaçların uygun olmadığı durumlar:

• • • • Bipolar bozukluk
      • Anksiyete
      • Kalp ritminde problem olması
      • Yüksek tansiyon
      • Psikoz
      • Şiddetli  anoreksi
      • Madde kullanım bozukluğu
      • Tourette sendromu

2-Uyarıcı olmayanlar

Uyarıcılar gibi kontrollü maddeler değildirler. Bu, uygunsuz şekilde kullanma veya bunlara bağımlı olma olasılığınızın daha düşük olduğu anlamına gelir. Beyninizdeki norepinefrin düzeylerini artırarak çalışırlar. Uyarıcılar bir seçenek olmadığında diğer seçenekler  atomoksetin  ve viloksazindir. Bu ilaçların etkileri, uyarıcılar kadar hızlı ortaya çıkmaz. Ancak bazı kişiler bu grup ilaçlardan daha fazla fayda görür. Önce düşük dozlarda başlanır. Etkili doza ulaşmak için her 5-14 günde bir doz artışı yapılır. Yan etkiler uyarıcılara benzer. Ek olarak kabızlık,  cinsel dürtüde azalma ve  mide şikayetleri de yaparlar.

DEHB için uyarıcı olmayan ilaçların etki göstermeye başlaması, uyarıcılardan daha uzun sürer. Bu ilaçları üç ila dört hafta boyunca düzenli olarak alana kadar tam etkilerini hissetmeyebilirsiniz. Ancak bu ilaçlar aynı zamanda dikkatinizi, odaklanmanızı ve dürtüselliğinizi geliştirmenize de yardımcı olabilir. 24 saate kadar çalışabilirler.

Birçok ilaç hem DEHB’li  çocuklar hem de yetişkinler için etkilidir. Ancak klonidin (Catapres, Jenloga, Kapvay), guanfacine (Intuniv, Tenex ) ve  modafinilin (Provigil) yetişkinler için etkisi kesin değildir.

Uyarıcı olmayan bir ilaç başlama gerekçeleri:

• Uyarıcılar etkili değildir.
• Uyarıcıların dayanılmaz yan etkileri var.
• Etkinliğini artırmak için onu bir uyarıcıyla eşleştirmeyi denemek istiyorlar.

Şu anda DEHB tedavisi için çok fazla uyarıcı olmayan ilaç mevcut değildir. Bu ilaçlar öncelikle norepinefrin geri alım inhibitörleri veya alfa-2 adrenerjik agonistlerdir.

3-Antidepresanlar

Tek başına veya DEHB tedavisi için bir uyarıcıyla birlikte verilmeleri uygundur.  En sık kullanılanlar norepinefrin-dopamin geri alım inhibitörleri ve trisikliklerdir. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) adı verilen antidepresanların , DEHB’nin ana semptomlarının tedavisinde etkili olduğu gösterilmemiştir. Ancak depresyon veya anksiyete bozukluğu gibi bir zihinsel sağlık sorununuz varsa, uyarıcılarla birlikte kullanıldığında faydalı olabilirler.

Antidepresan ilaçlar beyindeki serotonin, dopamin ve norepinefrin gibi kimyasalların seviyesini yükseltir. Genellikle DEHB tedavisinde ilk seçenek değildirler. Ancak bazı kişilerde dikkat süresini belirgin ölçüde artırırlar. Bazen ek başka bir ilaca gerek kalmaz. Ayrıca, dürtüsel, hiperaktif veya agresif davranışların kontrol altında tutulmasına da yardımcı olurlar .

DEHB’de kullanılan antidepresanlar:

1. Bupropion (Wellbutrin)
2. Monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI’ler)
3. Desipramin ( Norpramin ) ve imipramin ( Tofranil ) gibi trisiklik antidepresanlar
4. Venlafaksin (Effexor)
5. Fluoksetin (Prozac) gibi seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar). DEHB’li bazı yetişkinlerde depresyon ve anksiyete de sık görülür. Böyle bir durumda bu gruptaki anidepresanlar ilk seçenek olur.