Şema terapi, bireylerin duygusal ve psikolojik sorunlarını ele almak için kullanılan bir bilişsel davranışçı terapi türüdür. Bu terapi yaklaşımı, bireylerin temel inançları, duygusal tepkileri ve davranışlarını anlamalarına ve değiştirmelerine yardımcı olmayı amaçlar. İlk olarak Dr. Jeffrey E. Young tarafından 1980’lerin sonlarında geliştirilmiştir. Kısaca şemalar, insanların duygu, düşünce ve davranışlarına yön veren; algı, inanç ve duygu kalıplarıdır. Genellikle şemaların temeli, kişilerin çocukluk döneminde atılır. Dolayısıyla, aile ilişkileri, sosyal ilişkileri ve yaşadıkları diğer deneyimler gibi faktörlerle şekillenir.
Özetle, bunlar kişinin yaşamını şekillendiren ve olumsuz duygusal tepkileri tetikleyen kalıplardır. Bu kalıplar uzun süreli ve derinlemesine öğrenilmiştir. Nitekim şema terapisi, bu olumsuz şemaları tanımak, anlamak ve değiştirmek için bireylere yardımcı olur. Terapistler, bireylere bu şemaların nasıl oluştuğunu ve nasıl etkili bir şekilde değiştirilebileceğini anlatır. Dolayısıyla terapi süreci, bireylerin kendi şemalarını sorgulamalarını ve daha sağlıklı inançlar ve davranışlar geliştirmelerini teşvik eder.
Uyumsuz Şemalar
- Terk Edilme Korkusu: Sevdiği kişilerin kendisini terk edeceği veya destek olmayacağı yönünde sürekli bir korku ve inanç.
- Yetersizlik/Utangaçlık: Kendini başkalarından daha az değerli, yetersiz veya istenmeyen olarak görmek.
- Bağımlılık/Yetersizlik: Normal günlük sorumlulukları yerine getirmede kişisel yeteneklere dair aşırı bir şüphe ve başkalarına aşırı bağımlılık.
- Başarısızlık: Hayatın çeşitli alanlarında başarısız olma beklentisi içinde olmak, sürekli bir başarısızlık korkusu.
- Dışlanmışlık: Topluluklardan veya sosyal gruplardan dışlanmış ve yalnız hissetme.
- Kusursuzluk/Çok Sıkı Kontrol: Hata yapma olasılığına karşı aşırı bir korkudur. Ayrıca mükemmel olma ve aşırı kontrol ihtiyacı vardır.
- Fedakarlık: Kendi ihtiyaç ve isteklerini sürekli olarak diğerlerinkinin arkasına koyma eğilimi.
- Ceza: Hata yapmanın veya standartların altında performans göstermenin ağır cezaları olacağına dair bir inanç.
- Hakimiyet/İddialılık: Diğerlerinin ihtiyaçlarını ve duygularını görmezden gelerek, sürekli kontrol ve güç elde etme ihtiyacı.
- Duygusal Yoksunluk: İhtiyaç duyulan sevgi, şefkat ve duygusal destekten yoksun olma hissi.
- Otomatik Uyumluluk: Kendi ihtiyaç ve isteklerini bastırarak, diğerlerinin beklentilerine sürekli uyum sağlama eğilimi.
Şema Terapisi Kullanılan Durumlar
Şema terapisi, özellikle
- Kişilik bozuklukları,
- Duygusal sorunlar,
- İlişki sorunları,
- Tekrarlayan davranışsal sorunlar ve
- Travma sonrası stres bozukluğu gibi durumların tedavisinde etkili olabilir.
Amaç duygusal iyilik hali, özsaygı ve yaşam kalitesini artırmaktır. Bu terapi yaklaşımı, bilişsel terapi, psikodinamik terapi ve duygu odaklı terapi gibi farklı terapi yöntemlerini bir araya getirir. Böylece bireylere daha sağlıklı ve işlevsel bir yaşam tarzı benimsemeleri konusunda destek sağlar.
Şema terapinin temel amacı, bu olumsuz şemaları tanımak, anlamak ve değiştirmek için kişiyi desteklemektir. Terapistler, bireylere bu olumsuz şemaları nasıl tanıyacaklarını öğretirler ve bu şemaların nasıl daha sağlıklı inançlar ve davranışlarla değiştirilebileceği konusunda rehberlik ederler.
Terapistler, bireylerin öz farkındalıklarını artırmalarına, olumsuz şemalarını değiştirmelerine ve daha sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemelerine yardımcı olmak için çeşitli teknikler ve stratejiler kullanırlar. Şema terapi, kişinin derinlemesine değişimini desteklemek için birçok farklı terapi tekniklerini bir araya getiren bütünsel bir yaklaşımı temsil eder.
Şema Terapi Teknikleri
- Şema Odaklı Değerlendirme: Terapist, bireyin şema ve modlarını anlamak için detaylı bir değerlendirme yapar. Bu, bireyin geçmiş deneyimleri, aile geçmişi ve mevcut duygusal durumu hakkında bilgi toplamayı içerir.
- Şema Tanımlama: Terapist, bireyin olumsuz şema kalıplarını ve bu kalıpların nasıl oluştuğunu tanımlamaya yardımcı olur. Bu, bireyin kendi düşünce ve davranışlarını daha iyi anlamasına yardımcı olur.
- Şema Sorgulama: Birey, şemalarının ne kadar gerçekçi veya mantıklı olmadığını sorgulamayı öğrenir. Bu, olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeye başlama sürecinin bir parçasıdır.
- Duygusal Farkındalık: Birey, duygusal tepkilerini daha iyi tanımak için duygusal farkındalık tekniklerini öğrenir. Bu, duygusal tepkilerini daha iyi anlamalarına ve bu tepkileri kontrol etmeyi öğrenmelerine yardımcı olur.
- Şema Değiştirme Teknikleri: Şema terapistleri, bireylerin olumsuz şemalarını değiştirmelerine yardımcı olacak teknikler sunarlar. Bu teknikler, olumsuz düşünce kalıplarını tanımlamayı, sorgulamayı ve değiştirmeyi içerebilir.
- Mod Değiştirme: Şema terapisi, bireylerin farklı duygusal modları tanımlamalarına ve bu modları daha sağlıklı bir şekilde yönetmelerine yardımcı olur. Bu, özellikle duygusal patlamalara veya çatışmalara eğilimli olan bireyler için önemlidir.
- İçsel Çocuk İle Çalışma: Şema terapisi, bireyin içsel çocuğuyla çalışmayı içerir. Terapist, bireyin geçmişteki travmatik deneyimlerini anlamalarına yardımcı olur ve bu deneyimlerin şema kalıplarını nasıl etkilediğini keşfetmelerine yardımcıdır.
- Ev Ödevleri ve Pratik: Terapist, bireyin terapi dışında da şema terapisi tekniklerini uygulamalarını teşvik eder. Bu, öğrenilen becerilerin günlük yaşama entegre edilmesine yardımcı olur.
Turkish 