Histriyonik kişilik bozukluğu, duygusal ifadelerde aşırı dramatiklik, dikkat çekme arzusu, duygusal değişkenlik, başkalarının dikkatini çekmek için abartılı davranışlar sergileme ve hayal gücünün zenginliği ile karakterizedir. Ayrıca başkalarının ilgisini çekebildikleri sürece canlı, neşeli, cilveli veya çapkındır. Hatta kendileri grubun odağı olduğu sürece ilişkileri kuvvetlidir. Ek olarak, cinsel anlamda baştan çıkarıcı davranışlar sergileme ve duygularını etkileyici tarzda dışa vurma eğilimleri vardır. Bu kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler kendi kişisel durumlarını gerçekçi olarak değerlendiremezler ve karşılaştıkları güçlükleri abartma ve dramatize etme eğilimi sergilerler. Umumiyetle kolayca sıkıldıklarından çok sık iş değiştirebilirler ve hayal kırıklığı yaşarlar. Yenilik ve heyecan arzularından dolayı kendilerini tehlikeli durumlara sokarlar. Bu unsurlar onların daha sık depresyona girmelerine sebep olabilir. Bu kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler, genellikle ilgi odağı olmayı, beğenilmeyi ve övülmeyi severler. Dolayısıyla kendi kişisel görüş ve düşüncelerini abartma eğilimindedirler. Çoğu zaman başkalarının ilgisini çekmek için çarpıcı ve teatral bir şekilde davranabilirler.
Histriyonik kişilik bozukluğu (HKB), kişinin yaşamını olumsuz yönde etkiler. Diğer insanlarla ilişkileri karmaşık olabilir ve derin, sağlam bağlar kurmakta güçlük çekerler. İlişkilerinde sık sık dikkat çekme ve dramatik tepkiler sergileme eğilimi, etrafındaki insanları yorabilir. Bu yüzden ilişkilerinin sürmesi zordur.
Bu kişilik bozukluğu olan kişiler genellikle başkalarının onayını almak ve kabul edilmek için aşırı çaba gösterirler. Öte yandan reddedildiklerinde ise aşırı tepkiler verirler. Bu da iş ve sosyal hayatlarındaki başarılarını düşürür.
Nedenleri:
Diğer kişilik bozukluklarına benzer faktörler tanımlanmıştır.
- Genetik : Histriyonik kişilik bozukluğu aileden geçme eğilimindedir. Bu yüzden genetik (kalıtsal) bir bağlantı mümkündür.
- Çocukluk travması : Çocuklar, istismar ya da bir aile üyesinin ölümü gibi travmalarla baş edebilirler. Ancak bu travmalar daha sonra yetişkin olduklarında hayatlarını aksatır. Hatta kişilik bozukluğu gelişmesi için risk yaratır.
- Ebeveynlik tarzları : Sınırları olmayan, aşırı hoşgörülü veya tutarsız ebeveynleri olan çocuklarda histrionik kişilik bozukluğu geliştirme olasılığı daha yüksektir. Ayrıca dramatik, değişken, değişken veya uygunsuz cinsel davranışlar sergileyen ebeveynler de çocuklarını bu durumun gelişmesi açısından risk altına sokar. HKB olan kişilerde düşük benlik saygısı karakteristiktir. Bazı araştırmacılara göre, bunun sebebi ebeveyn-çocuk ilişkilerindeki sorunlardır.
Tanı Kriterleri (Dsm-5)
Aşağıdakilerden en az beşi ile belirli, aşırı duygusallık ve ilgi çekme arayışı ile giden yaygın bir örüntü;
1-İlgi odağı olmadığı durumlarda rahatsız olur.
2-Başkalarıyla olan etkileşimleri cinsel yönden, ayartıcı, uygunsuz davranışlarla belirlidir.
3-Birden değişen, yüzeysel duygular gösterir.
4-İlgi çekmek için dış görünümünü kullanır.
5-Gereğinden çok etkilemeye yönelik, ayrıntıdan yoksun konuşma biçimi vardır.
6-Yapmacık davranır, gösteriş yapar, duygularını abartılı gösterir.
7-Kolay etki altında kalır.
8-İlişkilerin olduğundan daha yakın olması gerektiğini düşünür.
Tedavi
Çoğu durumda, histrionik kişilik bozukluğu olan kişiler davranışlarının sorunlu olduğuna inanmazlar. Ayrıca duygularını abartma ve rutinden hoşlanmama eğilimindedirler. Bu nedenle tedavi planını takip etmeleri zordur. Bununla birlikte, bazen depresyon ya da düşünce ve davranışlarından kaynaklanan başka bir sorun yüzünden yardım isterler. Bu noktada muhtemelen bir kayıp ya da başarısız bir ilişki nedeniyle zorlanmışlardır.
Psikoterapi genellikle histrionik veya diğer kişilik bozuklukları için tercih edilen tedavi yöntemidir. Tedavinin amacı, kişinin düşünceleri ve davranışlarıyla ilişkili motivasyonları ve korkuları açığa çıkarmasına yardımcı olmaktır. Böylelikle kişinin başkalarıyla daha olumlu ilişkiler kurmayı öğrenmesi mümkün olur. Tedavi, bireyselleştirilmiş terapiler ve ilaç tedavisini içerir.
Histriyonik kişilik bozukluğu psikoterapi türleri:
- Grup terapisi : Bir grup insanın bir terapist veya psikolog gözetiminde bir araya gelerek sorunlarını birlikte tanımlayıp tartıştıkları bir psikoterapi türüdür. Grup terapisi HKB’li kişilere, özellikle de diğer HKB’li kişilerden oluşan bir grupta yapılıyorsa daha faydalıdır. Burada başka birinin davranışlarının kendisine yansıdığını görmesi önemlidir. Sonuçta kendi davranışlarını da kavrar. Olumsuzlukları görür.
- Psikodinamik psikoterapi : Bu terapi türü duygusal sıkıntının psikolojik köklerine odaklanır. Terapi gören kişi, kendi üzerine düşünme ve kendini inceleme yoluyla hayatındaki sorunlu ilişki kalıplarını idrak eder.
- Destekleyici psikoterapi : Bu terapi türü semptomları iyileştirmeyi ve benlik saygısını ve baş etme becerilerini korumayı, iyileştirmeyi veya geliştirmeyi amaçlar. Destekleyici psikoterapi, ilişkilerin ve duygusal tepki veya davranış kalıplarının incelenmesini içerir.
- Bilişsel davranışçı terapi (BDT): Bu yapılandırılmış, hedefe yönelik bir terapi türüdür. Bir terapist, düşüncelerinize ve duygularınıza yakından bakmanıza yardımcı olur. Düşüncelerinizin eylemlerinizi nasıl etkilediğini anlayacaksınız. BDT aracılığıyla, olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını unutabilir ve daha sağlıklı düşünme kalıpları ve alışkanlıklarını benimsemeyi öğrenebilirsiniz.
Şu anda kişilik bozukluklarını tedavi edebilecek bir ilaç yoktur. Ancak, histrionik kişilik bozukluğu olan kişilerde de etkili olabilecek depresyon ve anksiyete ilaçları bulunmaktadır. Bu durumları tedavi etmek, histrionik kişilik bozukluğunun tedavisini kolaylaştırabilir. Terapi, kişinin duygusal tepkilerini yönetme, ilişki becerilerini geliştirme, duygusal ihtiyaçlarını anlama ve daha sağlıklı bir yaşam sürmeyi öğrenmesi içindir. Tedavi süreci, kişinin daha işlevsel ve sağlıklı davranışlar geliştirmesini destekler.
