Borderline kişilik bozukluğu (BKB), “duygusal olarak dengesiz kişilik bozukluğu” olarak da bilinir. Bu kişilerin uzun süreli yoğun ve istikrarsız sosyal ve duygusal ilişkileri vardır. İlaveten, çarpık benlik duygusu ve aşırı duygusal tepki verme ile karakterizedir. Kişiler arası ilişkilerde aşırı tutarsızlık, orantısız ve şiddetli öfke, kendine zarar verme davranışları, tekrarlayan intihar tehditleri ve girişimleri vardır. Bazen gerçeği değerlendirmede ve muhakemede bozulma da olur. Diğer belirtiler, kronik bir boşluk hissi olması ve terk edilme korkusudur.
Borderline kişilik bozukluğu olanlarda sık görülen belirtiler:
- İlişkilerde dengesizlik: Başkalarıyla olan ilişkilerinde aşırı bağlanma ve ardından aniden kopma ve reddetme eğilimi vardır.
- Kimlik belirsizliği: Kişi, kendini sürekli olarak tanımlayamama ve kim olduğunu bilememe gibi sorunlar yaşar.
- Duygusal istikrarsızlık: Ani ve yoğun duygusal iniş çıkışlar, öfke patlamaları, depresyon, kaygı.
- Kendine zarar verme davranışları: Kendine zarar verme, intihar düşünceleri ve girişimleri sıktır.
- Dürtüsellik: Alkol-madde kullanımı, yeme bozuklukları, riskli cinsel davranışlar, düşünmeden hareket etme eğilimi gibi dürtüsel davranışlar gösterir.
- Boşluk hissi: Sürekli bir boşluk, yalnızlık ve huzursuzluk hissi yaşanır.
- Şüphecilik veya şiddetli ayrılma korkusu: Başkalarının niyetlerini yanlış yorumlama, sürekli terk edileceği veya yalnız kalacağı korkusu taşıma.
Duygular
Borderline kişilik bozukluğu olan kişiler, duyguları başkalarına göre daha kolay, daha şiddetli, daha derin ve daha uzun süre hisseder.
- Genellikle çevresel tetikleyicilere alışılmadık derecede şiddetli duygusal tepkiler verirler.
- Geçici veya ara sıra yoğun neşe hissederler. Ama derin bir huzursuzluk duymaya, memnuniyetsizliğe, mutsuzluk ve karamsarlığa daha eğilimlidirler.
- İhanete uğramış, kontrolden çıkmış gibi hissederler.
- Öte yandan son derece hevesli, idealist, neşeli ve sevgi dolu da olurlar.
- Ancak kaygı, depresyon, suçluluk/utanç, endişe, öfke gibi olumsuz duyguları çok şiddetli deneyimlerler.
- Üzüntü yerine aşırı keder, hafif mahcubiyet yerine utanç ve aşağılanma, sıkıntı yerine aşırı öfke ve sinirlilik yerine şiddetli panik hali yaşarlar.
BKB’si olan kişiler ayrıca reddedilme, eleştirilme, yalnızlık ve başarısızlık durumlarına karşı özellikle hassastır. Genellikle olumsuz duygusal tepkilerinin yoğunluğunun farkındadırlar. Yoğun duygulara ek olarak, BKB’si olan kişiler duygusal “değişkenlik” (dalgalanma) yaşarlar. Ruh hali değişimleri. öfke, kaygı ve depresyon arasında dalgalanır.
Kişilerarası İlişkiler
- Başkalarının kendilerine davranış biçimlerine karşı çok hassas olurlar. Örneğin, nazik davranıldığında yoğun neşe ve minnettarlık, eleştirildiklerinde yoğun üzüntü veya öfke hissederler.
- İlişkide oldukları insanları idealleştirme ve değersizleştirme ile meşgul olurlar.
- Başkaları hakkındaki duyguları genellikle değişkendir. Hayal kırıklığından, kaybetme tehdidinden veya itibar kaybından sonra hızla hayranlığa kayar. Veya sevgiden hızla öfke veya nefrete dönüşür.
Davranışsal Sorunlar
- Alkol ve madde kullanım bozukluğu,
- Anoreksiya ve bulimniya gibi yeme bozuklukları,
- Riskli cinsel davranışlar,
- Aşırı para harcama,
- Tehlikeli araba kullanma dahil olmak üzere dürtüsel davranışlar yaygındır.
Dürtüsel davranış örneğin, aynı zamanda işinden ve sevgilisinden ayrılmak şeklindedir. Bu davranışların gayesi duygusal acıdan kurtulmaktır. Ancak uzun vadede bu davranışın sonuçlarından dolayı utanç ve suçluluk hissederler. Zaman geçtikçe, dürtüsel davranış, duygusal acıya otomatik bir tepki haline gelir.
Kendine Zarar Verme ve İntihar
Kendine zarar verme, BKB’si olanların %50 ila %80’inde görülür. Kendine zarar vermenin en yaygın yöntemi kendini kesmedir. Morartma, yakma, kafa çarpma veya ısırma da yaygındır. Kendilerine zarar verdikten sonra duygusal olarak rahatlama olur. Kendine zarar vermenin nedenleri arasında;
-
- öfkeyi ifade etmek,
- kendini cezalandırmak,
- normal duygular hissetmek ve kişinin dikkatini duygusal acıdan veya zor koşullardan uzaklaştırmak yer alır.
Yaşam boyu intihar riski %3 ile %10 arasında değişiyordu. İntihar girişimleri tipik olarak, intihardan sonra diğerlerinin daha iyi durumda olacağına dair bir inancı yansıtır. İntihar ve kendine zarar verme, olumsuz duygular hissetmeye verilen tepkilerdir.
Benlik Duygusu
Kimliklerini net bir şekilde görmekte zorlanırlar. Neye değer verdiklerini, inandıklarını, tercih ettiklerini ve neyi sevdiklerini bilmekte güçlük çekerler. İlişkiler ve işler için uzun vadeli hedeflerinden emin olamazlar. Kendilik imajları da sağlıklıdan sağlıksıza hızla değişir. Ayrıca kimliklerini başkalarına dayandırır. Dolayısıyla hızla bukalemun benzeri değişiklikler yaşarlar.
Bilişler
Dissosiyasyon çoğunlukla acı verici bir olaya ya da acı verici bir olayın anısının tetiklenmesine tepki olarak ortaya çıkar. Sonuçta zihnin, dikkati, otomatik olarak mevcut olaydan veya durumdan uzaklaşır. Bu, muhtemelen zihnin algıladığı ve tahmin ettiği yoğun olumsuz duygulara karşı koruma sağlamak için bir savunmadır. mevcut duygusal olayın tetikleyebileceği istenmeyen davranışsal dürtülere – benzer geçmiş deneyimlere dayanarak – Zihnin yoğun şekilde acı veren duyguları bastırma ve bunlardan kaçınma alışkanlığı, bazı geçici rahatlama duyguları sağlayabilir. Ancak bu çözülme durumu, aynı zamanda sağlıksız başa çıkma mekanizmalarına yol açarak olumlu duyguların engelleyebilir veya köreltebilir.
Psikotik Belirtiler
Öncelikle bir duygu düzenleme bozukluğu olarak görülse de psikotik semptomlar oldukça yaygındır. Özellikle stresle tetiklenen paranoid düşünceler, halüsinasyon ve sanrılara görülebilir.
BKB tanı konması ve tedavi edilmesi zor bir bozukluktur. Psikoterapi ve ilaç tedavisi ile belirtileri azaltmak ve kişinin daha işlevsel bir yaşam sürmesi mümkündür. Tedavi süreci, kişinin işlevselliğini artırmak ve duygusal dengeyi sağlamak amacıyla uzun vadeli ve çok yönlü bir yaklaşım gerektirir.
Nedenleri
Sağlık hizmeti sağlayıcıları, BPD’nin aşağıdakiler de dahil olmak üzere faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığına inanmaktadır:
- Çocuklukta istismar ve travma : SKB’li kişilerin %70’e varan oranı çocukluğunda cinsel, duygusal veya fiziksel istismara maruz kalmıştır . Anneden ayrılma, anneye zayıf bağlanma, uygunsuz aile sınırları ve ebeveynin madde kullanım bozukluğu da BKB ile ilişkilidir.
- Genetik : Araştırmalar borderline kişilik bozukluğunun ailelerde görüldüğünü gösteriyor. Ailenizde BPD öyküsü varsa, bu durumu geliştirme olasılığınız daha yüksektir, ancak garanti edilmez.
- Beyin değişiklikleri : BPD’li kişilerde beynin duygu ve davranışları kontrol eden kısımları düzgün şekilde iletişim kurmuyor. Bu sorunlar beyinlerinin çalışma şeklini etkiler.
Borderline Kişilik Bozukluğu Tanı Kriterleri (DSM-5)
Aşağıdakilerden en az beşi ile belirli, erken erişkinlikte başlayan, kişilerarası ilişkilerde, benlik algısında ve duygulanımda tutarsızlık;
1-Terk edilmekten kaçınmak için çılgınca çaba gösterme
2-Gözünde aşırı büyütme ve yerin dibine sokma uçları arasında giden, tutarsız ve gergin kişilerarası ilişkiler
3-Kimlik karmaşası
4-Kendine kötülüğü dokunacak en az iki dürtüsellik (para harcama, cinsellik, madde kötüye kullanımı, güvensiz araç kullanma vb.)
5-Yineleyici intihar davranışları, girişimleri ya da tehditleri
6-Duygulanımda tutarsızlık
7-Süreğen bir boşluk duygusu
8-Uygunsuz yoğun bir öfke, öfke denetiminde güçlük
9-Zorlanmayla ilişkili gelip geçici kuşkucu düşünceler ya da ağır çözülme belirtileri
Tedavi
Psikoterapi (konuşma terapisi), borderline kişilik bozukluğu için tercih edilen tedavi yöntemidir. Tedavinin amacı, düşünceleriniz ve davranışlarınızla ilişkili motivasyonları ve korkuları ortaya çıkarmanıza ve başkalarıyla daha olumlu ilişkiler kurmayı öğrenmenize yardımcı olmaktır.
BPD’nin tedavisine yardımcı olabilecek terapi türleri şunları içerir:
- Diyalektik davranış terapisi (DDT): Bu terapi türü özellikle BKB’li kişiler için geliştirilmiştir. Genel itibariyle, DDT yaşamınızın gerçekliğini ve davranışlarınızı kabul etmenize yardımcı olur. Ayrıca size yardımcı olmayan davranışlar da dahil olmak üzere hayatınızı değiştirmeyi öğrenmenize katkı sağlar. Yoğun duyguları kontrol etmenize, kendine zarar veren davranışları azaltmanıza ve ilişkileri geliştirmenize yardımcı olacak beceriler öğretir.
- Bilişsel davranış terapi (BDT): Bu yapılandırılmış, hedefe yönelik bir terapi türüdür. Terapistiniz düşüncelerinize ve duygularınıza yakından bakmanıza yardımcı olur. Düşüncelerinizin eylemlerinizi nasıl etkilediğini anlayacaksınız. BDT aracılığıyla olumsuz düşünce ve davranışlar azalır. Ayrıca BDT, daha sağlıklı düşünme kalıpları ve alışkanlıklarını benimsemeyi öğretir.
- Grup terapisi : Bir grup insanın bir terapist veya psikolog gözetiminde bir araya gelerek sorunlarını birlikte tanımlayıp tartıştıkları bir psikoterapi türüdür. Grup terapisi, BKB’li kişilerin başkalarıyla daha olumlu etkileşim kurmalarına ve kendilerini etkili bir şekilde ifade etmelerine yardımcı olur.
İlaçlar
İlaçlar kaygı ve depresyonu tedavi eder, ruh hali değişimlerini düzenler. Ek olarak dürtüsel davranışların kontrol altına alınmasını sağlar. Bu amaçla kullanılan ilaçlar antipsikotik, antidepresan, anksiyolitik ve duygudurum dengeleyici ilaçlarlardır.
Turkish 